با فرارسیدن ماه مبارک رمضان مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی مدظله العالی در شب های این ماه عظیم به بیان معارفی در خصوص این ماه مبارک می پردازند که به صورت زنده از طریق شبکه های ماهواره ای و فضای مجازی پخش می شود. مشروح شب دوم بیانات معظم له به شرح زیر می باشد:

 

صحت و قبولی روزه لوازم و شرایطی دارد که در احادیث شریف و متواتر اهل بیت علیهم السلام آمده است از این جمله آموزه صدیقه طاهره حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها است که فرموده اند: «ما یصنع الصائم بصیامه إذا لم یصن لسانه وسمعه وبصره وجوارحه؛ انسان روزه دار اگر زبان و گوش و دیده و جوارح خود را مهار نکند [و مردم را با این ابزارها و اندام ها بیازارد] از روزه داشتن چه سود و بهره‌ای خواهد داشت؟!».

بر پایه این آموزه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها روزه زمانی مطلوب و مقبول خواهد بود که انسان زبان، گوش، چشم و جوارح خود را مهار و کنترل کند تا خلافی از آن سر نزند و موجب آزار بندگان خدا نشود و اگر چنین نباشد، حاصلی برای روزه دار نخواهد داشت. توجه شود که روزه ماه مبارک رمضان و روزه ماه های دیگر تفاوتی ندارد و تنها موضوعی که نباید از آن غفلت کرد این است که ماه مبارک ویژگی ها و فضائل و درجاتی خاص دارد. یک مرحله این است که انسان با روزه گرفتن و خودداری کردن از خوردن و آشامیدن و پرهیز از دیگر مفطرات به تکلیف عمل کند و روزه با نیت صحیح می گیرد و البته قضای آن بر عهده او نیست. سزاوار نیست که انسان برای اسقاط تکلیف روزه بگیرد، بلکه باید به گونه‌ای و با شرایطی روزه بگیرد که نامه اعمال او در روز قیامت روشن و درخشان و کامل و موجب سربلندی باشد.

از این رو، نباید روزه خود را با اعمال حرامی که روزه را باطل می کند خراب کرد و فراتر این که از ارتکاب و انجام کارهای مکروه نیز باید خودداری شود. لازم به یادآوری است که محرمات مشمول کیفر است ولی مکروهات این گونه نیست، اما نکوهش و گلایه دارد و از مقام و درجه انسان در محضر خدای متعال می کاهد. بنابراین، حیف و مایه افسوس و دریغ است که انسان فقط و فقط برای اسقاط تکلیف روزه بگیرد و از موهبت و معنویت روزه و ماه پر برکت رمضان بهره مند نشود. باید در این ماه و مسئله روزه دار بودن حدّ و مرز را نگاه داشت که رعایت حدود بسیار مطلوب و شایسته و پسندیده است.

روزه بدون رعایت لوازم و حد و حدود آن به این می ماند که فردی غذایی طبخ کند ولی از حد اعتدال و تعادل خارج باشد، مثلاً کم‌نمک یا شور باشد. درست است که غذای تهیه شده فوائد و خواص خود را دارد، ولی جای تشویق و پاداش ندارد. به روزه نیز می توان از همین منظر نگریست. لذا انسان باید تصمیم بگیرد از ارتکاب هر محرماتی در تمام اوقات زندگی که حرام است بپرهیزد و در این صورت است که فرد موفق خواهد شد.

مرتبه عالی

مرحله بالاتر در این زمینه ترک مکروهات است، لذا فردی که روزه می گیرد و رنج و سختی تشنگی و گرسنگی را بر خود همواره می کند و به رنج و سختی ها تن می دهد، بجا و پسندیده است که از این فرصت و لوازم روزه داری بهره مند شود. روشن باشد که گرسنگی و تشنگی روح انسان را تهذیب کرده، پرورش می دهد و تعالی می بخشد.

بر پایه روایات انسان باید از دیدن حرام، شنیدن حرام، گفتار حرام و برخورد حرام پرهیز و خودداری کند. مثلاً دو نفر رازگونه و آهسته با یکدیگر صحبت می کنند. گوش دادن به سخنان و پی بردن به اسرار آنان و در نتیجه استفاده از نیروی شنوایی در این زمینه حرام است. گوش دادن به آواز و موسیقی و سایر مفاسد از این قبیل حرام است و نگاه کردن به امور حرام نیز حرام است که انسان باید از آن بپرهیزد.

خدای متعال درباره نگاه حرام خطاب به مؤمنان فرموده است: «قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ؛ به مردان با ایمان بگو: دیده فرونهند و پاکدامنی ورزند» و همچنین می فرماید: «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ؛ و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمی] فرو بندند و پاکدامنی ورزند».

لفظ «غضّ» که در این آیه کریمه آمده بدین معناست که انسان از چیز حرام و دارای منع الهی و شرعی چشم خود را ببندد و بالاتر اینکه از نگاه به موارد مکروه نیز دیده ببندد. اگر مکلّف روزه بگیرد ولی برای کمال بخشیدن به روزه خود تصمیم نگیرد، به فرموده حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها این فرد از روزه خود بهره‌ای نخواهد برد. به دیگر بیان انسانی که روزه است از دروغ گفتن، سخن‌چینی کردن، به حرام نگاه کردن، رفتار حرام با اندام های خود داشتن و پی‌جوی اسرار مردم شدن بپرهیزد.

در زمینه حرام رفتاری و جوارحی در تاریخ روایتی به شرح زیر نقل شده است:

زمانی امام حسین علیه السلام برای حج یا عمره در مکه مکرمه بودند. هنگامی که مردم مشغول طواف گرد خانه خدا بودند خانم جوانی در حال طواف بود و ذراعش (دست تا آرنجش) نمایان بود. جوانی که پشت سر او در حال طواف بود دست خود را روی ذراع آن زن گذاشت و دستش به ذراع زن چسبید.

مردم در حال طواف دست به کار شدند و هرچه کوشیدند تا دست جوان را از بدن زن جوان جدا کنند موفق نشدند. ماجرا را به اطلاع امام حسین علیه السلام رساندند و ایشان به سوی آن زن و مرد جوان روانه شدند و پس از خواندن بسم الله و ذکر و دعایی دست جوان آزاد شد. توجه داشته باشیم که خدای متعال بنا ندارد که هر خطا و لغزش و گناه را در این دنیا مجازات کند و کیفر دهد. مورد یاد شده شاید به جهت امتحان و توجه دادن بوده است تا افراد اهل تأمل توجه کنند و دریابند و به چشم ببینند که اگر در دنیا کیفر بدکاری و اعمال ناشایست و حرام این باشد، کیفر روز قیامت یقیناً سنگین تر خواهد بود!

انسان باید از جوارح و اعضای خود حفاظت کند و از دزدی و آزار رساندن به مردم بپرهیزد. حدود هفتاد سال پیش در عراق و در کربلای معلی بودیم. شاهد بودم که صاحبان ده ها مغازه شب ها درب مغازه خود را نمی بستند و فقط به کشیدن پرده پارچه‌ای بر روی مغازه خود اکتفا می کردند. در آن روزگار این موضوع خیلی عادی بود و البته دزدی نیز کم بود و افرادی که آن زمان را درک کرده‌اند این وضعیت را دیده‌اند.

برای کسانی که می خواستند به مال و دارایی مردم دست تعدی دراز کنند شرایط مهیا بود، امّا بسیار نادر چنین موردی اتفاق می افتاد. حقیقت این است که خدا را ناظر می دانستند و به مال و دارایی مغازه ها دست نمی بردند. این که کسی چیزی را به حرام و به منظور سرقت ببرد از نگاه خدا پنهان نمی ماند و در پرونده عمل انسان ثبت و ضبط می شود. لذا انسان پرهیزکار دست خود را مهار می کند و از تعرض به مال دیگران باز می دارد.

شخصی از من در این باره می پرسید و تعیین تکلیف می کرد. او می گفت: در جوانی (که نمی دانم در دوره تکلیف بوده یا هنوز مکلّف نشده بود) در ماه مبارک رمضان از مغازه هایی که با پرده بسته و ایمن می شدند چیزهایی برمی‌داشته است. از میان هزار نفر یک یا دو نفر چنین کاری می کردند. در این قضیه اگر صاحب مغازه راضی بوده معصیت فاعلی صورت گرفته و اگر رضایت نداشته معصیت هم فاعلی و هم فعلی بوده است. وضعیت آن روزگار و شرایط مغازه ها و رفتار صاحبان آن، زمینه را برای کسی یا کسانی که در صدد دست‌درازی به دارایی مردم بودند فراهم می کرد، اما مردم دستان خود را حفظ و مهار می کردند؛ چراکه خدا را شاهد و ناظر می دانستند و این که اعمال آنان در پرونده شان نوشته خواهد شد.

جان سخن

حالا که انسان روزه گرفته و گرسنگی و تشنگی را بر خود هموار و آن را تحمل می کند سزاوار و بایسته است که چشم و گوش و زبان و دستان و جوارح خود را نیز حفظ کند تا مصداق این بیان امام صادق علیه السلام باشد که فرموده اند: «لیس الصیام من الطعام والشراب، إن لا یأکل الانسان ولایشرب فقط ولکن إذا صمت فلیصم سمعک وبصرک ولسانک وبطنک وفرجک واحفظ یدک وفرجک؛ روزه‌داری فقط پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه اگر روزه گرفتی، باید گوش و چشم و زبان و شکم و عورت تو روزه باشند و دست و عورت خود را مهار کن».

به حکم این آموزه ها و روایات و احادیث فراوانی که در این معنا آمده است، وقتی که انسان از خوردن و آشامیدن به قصد روزه و انجام فریضه الهی خودداری کند، گوش، چشم، زبان و شکمش نیز باید روزه باشد، یعنی از نگاه کردن حرام، گفتن حرام، شنیدن حرام، پر کردن شکم از حرام و هر عمل جوارحی حرام پرهیز نماید و این مطالب و رهنمود هایی است که حضرات معصومین علیهم السلام بیان داشته اند.

ماه مبارک رمضان سپری می شود و کسانی که این امور را لحاظ داشته و به رعایت آن پایبند بوده اند از برکات این ماه عزیز بهترین استفاده را برده و توشه‌ای بزرگ از آن برگفته‌اند. در مقابل اگر انسان برای استفاده بهینه از این فرصت اقدام نکند و به مراقبت نپردازد، تنها حاصل و نتیجه روزه‌داری در آن برای او فقط و فقط اسقاط تکلیف خواهد بود و در روز قیامت و روزی که انسان به توشه خود از اعمال عبادی‌اش در دنیا نیاز دارد با نگاهی به نامه اعمالش خواهد دید بیست روز، کمتر یا بیشتر روزه های ماه رمضان در نامه اعمالش ثبت نشده یا این که این روزه ها در پرونده او ثبت شده است، اما نه با پاداشی پرپیمانه، بلکه با مزدی ناچیز و بی‌مقدار.

بدانیم و بدانیم و بدانیم که خدای متعال تنها از خداپروایان و پرهیزگاران می پذیرد که خود فرموده است: «إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ؛ خدا فقط از تقواپیشگان می ‌پذیرد».

خدای منان توفیق بندگی و روزه‌داری را به بندگان خود داده است، لذا امیدوارم برخورداران از این توفیق تصمیم بگیرند که به طور دائم و بدون وقفه به راهنمایی های اهل بیت علیهم السلام توجه داشته باشند و در نتیجه بندگی و روزه های بهتر و مفیدتر و با خلوص بالاتر داشته باشند.

 

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین