مسلمانان صدر اسلام با دو نام و عنوان شناخته می شدند. یک دسته از مسلمانان که در مکه مکرمه ایمان آورده بودند و هنگام هجرت رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله به مدینه منوره به آن جا رفتند مهاجرین خوانده شده و کسانی که در مدینه منوره مسلمان شدند انصار نامیده می شدند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله با سپاه خود مدینه را به قصد فتح مکه ترک کردند و روانه مکه مکرمه شدند و به سرزمین مکه رسیدند، و هنگامی که هنوز وارد مکه نشده بودند، سعد بن عباده که از اصحاب خوب رسول اکرم صلی الله علیه وآله و از انصار و اهل مدینه بود پرچمداری سپاه را بر عهده داشت. آنان و مسلمانان جنگجویان شایسته ای بوده و جنگ های زیادی را در رکاب پیامبر صلی الله علیه وآله داشته و با پیروزی جنگ ها را به پایان رسانده بودند و مشرکان و سرانشان که با رسول خدا صلی الله علیه وآله و مسلمانان جنگیده بودند شکست خوردند و ناکام ماندند.

سعد بن عباده وارد شهر مکه شده و در کوی و برزن مکه جولان داده و پرچم را به اهتزاز در آورده بود و بانگ انتقام برمی‌آورد و می‌گفت: «اَلْیَوْمُ یَوْمُ اَلْمَلْحَمَةِ اَلْیَوْمُ تُسْبی اَلْحُرَمَةُ؛ امروز روز انتقام است و امروز روزی است که زنان و دختران به اسارت می روند».

سعد با این گفته به مشرکان مکه یادآوری می کرد که اکنون فرصت انتقام لشکرکشی هایی است که آنان بر ضد پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله راه انداخته بودند و ده ها جنگ را بر آن حضرت تحمیل کرده و بسیاری از مسلمانان را کشتند. به بیان دیگر، پیام این رجزخوانی سعد بن عباده این بود که حضور فاتحانه آنان در مکه فرصت انتقام کشتارها و جنگ هایی را فراهم کرده است که مشرکان بر ضد اسلام و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و مسلمانان به راه انداخته بودند.

در بحارالأنوار علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه و دیگر منابع تاریخی آمده است مرد و زن مکه با شنیدن رجزخوانی سعد بن عباده و حضور یک ارتش پیروز و فاتح در مکه که سال ها زخم تیغ و آزار مشرکان را تحمل کرده بود، همگی از ترس و وحشت به خانه های خود رفته و در آنجا پناه گرفتند. ابوسفیان که تازه اظهار اسلام کرده بود هراسان نزد پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله رفت و شعارها و رجزخوانی سعد بن عباده را به حضرت گزارش داد و گفت که سعد از انتقام‌جویی و پشته ساختن از کشته ها و به اسارت بردن زنان و دختران سخن می گوید، ولی سیره و روال و منش شما این‌گونه نیست. واکنش پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به شعارهای سعد چنان بزرگوارانه و شکوهمند بود که در جمع قالب و ذهن و درکی نمی گنجد و تاریخ مانند آن را ندیده است و هر زاویه و نکته آن باید تجزیه و تحلیل شود.

با آنکه مشرکان بسیاری از مسلمانان را کشتند و اسیر گرفتند و آنان را ترسانده بودند، عکس‌العمل رسول خدا صلی الله علیه وآله خیلی زیبا و رفتاری بی‌نظیر و فوق العاده انسانی بود. ایشان از امیرمؤمنان علیه السلام خواستند و به او فرمودند: «فَخُذِ اَلرَّایَةَ مِنْهُ وَأَدْخِلْهَا إِدْخَالاً رَفِیقاً؛ پرچم را از او بگیر و با نرمی وارد شهر مکه شو».

این شیوه و رفتار و دستورالعملی که رسول الله صلی الله علیه وآله دادند در قبل از اسلام تا به امروز سابقه نداشته است. روشن است که مسلمانان از سوی مشرکان تحت فشار و ظلم قرار داشتند و آن روز که مقتدرانه و فاتحانه وارد مکه شدند لزوماً می بایست رفتاری چون رفتار مهاجمان مشرک داشته باشند، اما مرام و رویه پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله این نبود، لذا به امیرمؤمنان علیه السلام دستور دادند که با مردم شهر فتح شده مکه مکرمه با نرمی سخن گوید و رفتار کند.

حضرت علی علیه السلام در پی اجرای فرمان رسول الله صلی الله علیه وآله وارد مکه شدند و پرچم را از سعد گرفتند و به نرمی آن را به اهتزاز درآوردند و با پیام رحمت و مهربانی بانگ: «الیوم یوم المرحمة، الیوم تُصانُ الحُرَمَة؛ امروز روز مرحمت و مهربانی است و امروز حرمت ها حفظ می شود» پیام اسلام را به همگان اعلام کردند.

این مسئله جز در زمان حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام مانندی نداشته است؛ چراکه ایشان هم آماج و هدف جنگ های تحمیلی قرار داشتند. در واقع ایشان پس از فتح مکه و هنگام ورود به آن در گفتار و رفتار به همه گفتند و نشان دادند که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و مسلمانان برای انتقام به مکه نیامده‌اند، بلکه برای نشان دادن رحمت و مهربانی اسلام آمده‌اند.

مردم مکه با شنیدن این سخنان امیرمؤمنان علیه السلام آرامش‌خاطر یافته و مرد و زن از خانه های خود بیرون آمدند.

تحصن در کعبه

سران جنگ‌افروز که جنگ های بر ضد پیامبر صلی الله علیه وآله را سامان می دادند و هزینه و تسلیحات مورد نیاز جنگجویان را تأمین می کردند و کسانی که بر ضد حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وآله شعر می سرودند از جمله کسانی بودند که از خانه های خود بیرون آمده و در کعبه که جای مقدس و امن بود جمع شده و پناه گرفتند تا کسی متعرض آنان نشود و در امان باشند.

در روایات از ائمه اطهار علیهم السلام و در تاریخ آمده است که افرادی که در کعبه گرد آمده بودند از ترس به خود می لرزیدند و یقین داشتند که همگی کشته خواهند شد. آن ها لشکرکشی‌های ظالمانه و جنگ‌افروزی های بی مانندی را که بر ضد پیامبر صلی الله علیه وآله و اصحاب شان به راه انداخته بودند و اینکه مدت سیزده سال در مکه هر ظلم و ناروایی را بی‌دریغ بر آن حضرت و مسلمانان روا داشته بودند از ذهن می گذراندند و حالا آنان را می دیدند که ظفرمندانه وارد مکه شده اند؛ لذا مرگ و کشته شدن به دست مسلمانان را حتمی و قطعی می دانستند.

رسول مکرم اسلام در برابر آن جمع ایستادند و گلایه کردند و فرمودند: «أَلَا لَبِئْسَ جِیرَانُ النَّبِی کُنْتُمْ، لَقَدْ کَذَّبْتُمْ وَطَرَدْتُمْ وَأَخْرَجْتُمْ وَآذَیتُمْ ثُمَّ مَارَضِیتُمْ حَتَّی جِئْتُمُونِی فِی بِلَادِی تُقَاتِلُونِی، اذْهَبُوا فَأَنْتُمُ الطُّلَقَاءُ؛ آگاه باشید که بد همسایگانی برای پیامبر بودید؛ مرا تکذیب کردید، طرد نمودید، بیرونم راندید، آزارم دادید و به همین مقدار بسنده نکردید و به شهر من آمدید و با من جنگیدید، بروید که شما آزاد شدگانید».

جان سخن، رسول خدا صلی الله علیه وآله تمام ظلم های بی‌مانند و بی‌حدّ و حصر آنان نسبت به خود و مسلمانان را به آنان یادآوری کردند و با روش بسیار مهرآمیز خود که خدای متعال در قرآن کریم حضرتش را بدان توصیف کرده است به نرمی با آنان سخن گفتند و فرمودند: حالا با شما چه رفتار و تعاملی داشته باشم؟

گفتند: «أَخٌ کَرِیمٌ وَ اِبْنُ أَخٍ کَرِیمٍ؛ برادر و برادر زاده‌ای کریم و ارجمند هستی».

حضرت فرمودند: آزادید که بروید، با شما کاری ندارم.

پیامی بزرگ برای تاریخ

این پاسخ پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله اوج بزرگواری و عظمت رسول خدا صلی الله علیه وآله را می رساند و پیامی به بزرگی تاریخ داشت. به دیگر تعبیر ایشان پس از فتح مکه با مردم آن سامان بدرفتاری نکرده، کسی را نخواهد کشت و اموالی از آنان را مصادره نخواهد کرد.

با این سخن رسول الله صلی الله علیه وآله حاضران چنان که گویی مردگانی زنده شده و جان گرفته باشند و از گور برآیند، سر زنده و با نشاط از کعبه خارج شدند و البته بیشتر آنان همان‌جا مسلمان شدند؛ چراکه بعد از هجرت رسول الله صلی الله علیه وآله به مدینه آنان خانه و دارایی آباء و اجدادی آن حضرت را مصادره کردند و فروختند و آن همه جنگ تمام عیار را بر ضد ایشان به راه انداختند و در دورانی که در مکه حضور داشتند سخت ایشان را آزار داده و بدترین رفتارها را با حضرتش داشتند، ولی هنگامی که شهرشان از سوی ایشان و ارتش اسلام فتح شد چنین رفتاری بزرگوارانه با آنان داشتند. البته همین منش و روش و سیره نورانی و عطرآگین حضرت محمد صلی الله علیه وآله سبب شد که بیشترشان مسلمان شوند.

جهانی شدن اسلام

گفتنی است و دنیا توجه داشته باشد اسلام با این روش جهانی شد، نه با ظلم و زور و اکراه و اجبار و آتش زدن و کشتن و غارت کردن؛ رفتاری که برخی آن را زمینه‌ساز فتوحات اسلامی دانسته و آن را دلیل گسترش اسلام می دانند.

در روایات آمده است که شمشیر فقط و فقط برای دفاع بوده است و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله جز برای دفاع دست به شمشیر نبردند و هنگامی که امیرمؤمنان علیه السلام دست به شمشیر بردند از آن جهت بود که از جان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله حفاظت کنند.

امیدوارم که مسلمانان از همین حالا همت کنند و بکوشند این قبیل نکته و نمونه ها از تاریخ زندگی درخشان رسول خدا صلی الله علیه وآله و زندگی نورانی امیرمؤمنان علیه السلام و اسلام پیراسته از هر ناخالصی آن دو بزرگوار را به طور مستند و قانع کننده به جهانیان رسانده و آنان را با حجت قانع و خدشه‌ناپذیر به باور رسانده و قانع کنند.

 

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین