جنگ جمل با همه حاشیه‌ها و عبرت‌هایش به پایان رسید و آنچه در جلسه های گذشته بیان شد اندکی از حوادث و فضای آن بود که باید اهل تحقیق و جویندگان حقیقت، منابع تاریخی را مطالعه کنند و با تمام جوانب آن آشنا شوند.

دیرزمانی از خاموش شدن تنور تفتان و سوزان جنگ جمل نگذشته بود که معاویه پرچم جنگ صفین را برافراشت و با هزاران جنگجو راهی کوفه شد تا امیرمؤمنان علیه السلام و یاران ایشان را بکشد.

معاویه آغازگر جنگ صفین بود و حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام موضع دفاعی داشتند. طبق روایات مفصل تاریخی معاویه برای جنگ و کشتار آمادگی کامل داشت و برای شروع جنگ بی‌قرار بود، ولی امیرمؤمنان علیه السلام در ورود به جنگ تعلل می ورزیدند، باشد که جنگی رخ ندهد و در نتیجه خون کسی ریخته نشود و جان افراد کمتر به خطر افتد. به این منظور امام علیه السلام یکی از افراد خود را با پیامی نزد معاویه فرستادند. پیک، پیام امام علیه السلام را مبنی بر عدم جنگ و پرهیز از خونریزی و کشتار به معاویه رساند، اما معاویه قبول نکرد و بر جنگ اصرار داشت. پس از مدتی که گذشت این بار امیرمؤمنان علیه السلام چند نفر را برای گفتگو با معاویه و دوری کردن از جنگ و جلوگیری از خونریزی نزد معاویه فرستاد. این بار نیز معاویه بر جنگ اصرار داشت و از تن دادن به متارکه جنگ خودداری کرد.

حضرت مجدداً کسانی را مأمور مذاکره و گفتگوی با معاویه کردند و قرآن خود را به دست آنان دادند و آن ها را به سمت معاویه فرستادند. فرستادگان امیرمؤمنان علیه السلام با معاویه وارد گفتگو شدند و بنا به فرموده حضرت، به معاویه گفتند که امیرمؤمنان علیه السلام گفته است که من قرآن را قبول دارم تو نیز به دستورات آن تن بده و نظر قرآن را ببینیم که آیا قرآن دستور به جنگ داده یا پرهیز از آن را فرمان داده است؟

معاویه بنای مغالطه گذاشت و از تن دادن به حقیقت و رویگردانی از جنگ طفره می رفت و دروغ می گفت. البته این رویه‌‌ای است که باطل‌کاران و باطل‌گرایان و دروغ‌پردازان در پیش گرفته و مغالطه می کنند و حافظه تاریخ از این مطالب پر است. به هر حال امیرمؤمنان علیه السلام می کوشیدند و تعلل می کردند تا جنگ رخ ندهد، ولی نتیجه نداشت. بالاخره معاویه و لشکریانش زودتر از امام به صفین رسیدند و رود فرات را به محاصره خود درآوردند.

امیرمؤمنان علیه السلام نمی خواستند حتی یک نفر را به زور سرنیزه و تهدید و اجبار به میدان جنگ بفرستند؛ چراکه در صورت رویارویی دو لشکر کشتار و خونریزی قطعی و اجتناب‌ناپذیر بود.

جان سخن این که معاویه رود فرات را به محاصره خود درآورد. هزاران نفر که در لشکر امیرمؤمنان علیه السلام حضور داشتند، تشنه بودند و آب می خواستند و دسترسی به آب برای آنان ممکن نبود، امیرمؤمنان علیه السلام به لشکر خود دستور دادند: رود فرات را از محاصره معاویه و یارانش خارج کنید. آنان نیز فرمان امام علیه السلام را اطاعت نموده و طی حمله‌ای رود فرات را از دست لشکر معاویه خارج کردند.

جلوه‌گری فرهنگ علوی در صفین

اگر حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام دنیاطلب بودند اجازه نمی دادند که لشکر معاویه به یک قطره آب دسترسی داشته باشند و البته آنان نیز توان انجام کاری را نداشتند. چنان که نوشته‌اند طرفین جنگ دویست هزار نفر اهل نماز و روزه بودند. اگر امام علیه السلام اجازه نمی داد به لشکر معاویه آب برسد، معاویه و لشکریانش مجبور می شدند بازگردند. یاران و لشکریان معاویه از ناکارآمدی و ناتوانی خود در رویارویی با اصحاب امیرمؤمنان علیه السلام با معاویه سخن می گفتند؛ چراکه می دانستند در صورت نداشتن آب نمی توانند بجنگند.

معاویه که بزرگواری و مردانگی امیرمؤمنان علیه السلام را می شناخت گفت: «علی معامله به مثل نمی کند و آب را بر روی ما نمی بندد، بروید از فرات آب بردارید». عده‌ای از آنان مشغول شدند. اصحاب امیرمؤمنان علیه السلام که جریان را زیر نظر داشتند به ایشان گفتند: یا علی وقتی که رود فرات در محاصره اینان بود اجازه ندادند ما آب برداریم، ولی حالا که فرات را آزاد کرده‌ایم آب می برند!

امام فرمودند: ما نمی جنگیم تا کسی بر اثر تشنگی از دنیا برود و خواهان معامله به مثل نیستیم.

اگر تنها همین رفتار و تعامل امام علیه السلام به جهان عرضه شود، مانندی تاریخی برای آن پیدا نمی شود. قبل از اسلام و پس از اسلام جنگ های فراوانی به وجود آمده، ولی جز در حکومت ایشان چنین بزرگواری و فضیلت و والایی دیده نشده است و علی‌رغم این‌که رود فرات و آب بر روی لشکر امیرمؤمنان علیه السلام بسته شد، آن حضرت هرگز معامله به مثل نکردند و به چنین کاری راضی نشدند و با توجه به ناخرسندی برخی از اصحاب امیرمؤمنان علیه السلام نسبت به فرمان ایشان مبنی بر آزادگذاشتن یاران معاویه در استفاده از آب، حضرت در این ماجرا رفتاری سراسر والا و بافضیلت داشتند.

جهان باید بداند!

جهان باید این بزرگی ها و بزرگواری ها را بشناسد و عظمت روح و شخصیت امیرمؤمنان علیه السلام را درک کند تا حجت بر همگان تمام شود، آنگونه که قرآن کریم فرموده است: «فَمَنْ شَاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْیَکْفُرْ؛ پس هرکه بخواهد بگرود و هرکه بخواهد انکار کند».

اگر دنیا چنین سیره و رفتاری را در غیر از حکومت رسول خدا صلی الله علیه وآله و حکومت امیرمؤمنان علیه السلام سراغ دارد ارائه دهد، اما نمی تواند ارائه دهد. در جنگ هایی که پس از رسول خدا صلی الله علیه وآله و امیرمؤمنان علیه السلام تا به امروز به نام اسلام به وقوع پیوسته است نمی توان مانندی برای رفتار حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام یافت.

و اما معاویه...

امام علی علیه السلام می کوشیدند که جنگی صورت نگیرد، لذا کسانی را با قرآن نزد معاویه می فرستادند تا از وقوع جنگ جلوگیری شود، ولی معاویه نمی پذیرفت. در نهایت قرآن را به دست یکی از اصحاب خود که سعید نام داشت دادند و او را نزد معاویه فرستادند و به وسیله او پیامی دادند مبنی بر این‌که ما تابع حکم قرآن هستیم تو نیز سر به فرمان کتاب خدا گذاشته، از جنگ و خونریزی بپرهیز.

این بار معاویه پاسخ لفظی نداد و سعید را کشت. در تاریخ و قوانین جنگ ها تا به امروز کشتن فرستاده و پیک، جنایت به شمار رفته و می رود، ولی معاویه و حاکمانِ پس از او چنین جنایتی را مرتکب می شدند. بعد از کشته شدن سعید به فرمان معاویه، حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام فرمان جنگ دفاعی دادند. حضرت در این جنگ نیز مانند جنگ های قبل سفارش های خود را به لشکریان و اصحاب خود یادآوری کردند مبنی بر این که اگر جنگجوی لشکر دشمن شمشیر به دست به شما حمله کرد و قصد کشتن شما را داشت، از خود دفاع کنید و او را بکشید، ولی اگر زخمی و از پای افتاده باشد، متعرض او نشوید.

در همین جنگ صفین افرادی از یاران امیرمؤمنان علیه السلام مجروح شده و بر زمین افتاده بودند و لشکریان معاویه به آنان حمله کردند و آن ها را کشتند. مولای متقیان حضرت امیرمؤمنان علیه السلام در جنگ صفین هم مانند جنگ جمل عمل کردند. در واقع فعل و قول و تقریر امیرمؤمنان علیه السلام در جنگ و در مقابل دشمن و در زمان صلح و در برابر مردم تماماً فضائل و اخلاق والای انسانی و برگرفته از سیره و منش رسول خدا صلی الله علیه وآله بوده است. در مقابل معاویه و یارانش تماماً با دروغ و مغالطه سر و کار داشتند و لحظه‌ای در مسیر درستی و راستی و صداقت قرار نداشتند.

بر عهده همگان است!

این مطالب و تاریخ درخشان و پر افتخار رسول خدا صلی الله علیه وآله و امیرمؤمنان علیه السلام باید مطالعه و تحقیق و به جهانیان رسانده شود. البته چنان که بارها بیان شد وظیفه اصلی در نشر معارف و والایی اسلام اصیل محمدی و علوی بر عهده مسلمانان، به ویژه جوانان مسلمان و غیور و متعهد است. از این رو، باید در تعیین فرهنگ والا و انسان‌ساز اسلام و معرفی نظری و علمی آن به مردم جهان بکوشند و از هیچ تلاشی در این زمینه کوتاهی نکنند.

امیدوارم خدای عزوجل مؤمنان، به ویژه جوانان غیرتمند را در نشر تنها فرهنگ جامع و گسترده‌دامن، فرهنگ اهل بیت علیهم السلام، فرهنگ والایی‌ها و فضیلت‌ها و فرهنگ نجات‌بخش موفق بدارد تا جهان به تدریج با فرهنگ ناب این خاندان پاک ـ که درود خدا بر آنان باد ـ آشنا شود و زندگی فردی و اجتماعی خود را بر اساس آن پی نهد.

 

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین