جنگی بر امیرمؤمنان حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام تحمیل شد، ولی یاری و نصرت خدای متعال شامل حال آن حضرت و لشکر ایشان شد و پیروز شدند. دشمنان که وضعیت خود را خراب و خود را شکست خورده دیدند، از میدان جنگ گریختند. امام علی علیه السلام فرمان داده بودند که فراریان از جنگ تعقیب نشوند. اگر کسانی که بر ضد ایشان جنگ به راه انداختند می دانستند که آن حضرت تا این حد بزرگوار و تا این حد از فضیلت و والایی برخوردار هستند این گونه وحشت‌زده و سراسیمه فرار نمی کردند.

بر سر راه لشکریان جنگ‌افروز ولی شکست‌خورده که فرار می کردند زنی باردار قرار داشت که بر اثر آشفتگی فراریان ضربه‌ای به او وارد شد و بر زمین افتاد و خود و بچه‌ای که در شکم داشت مردند. این حادثه در حال سراسیمگی و فرار دشمن پدید آمد و چه بسا آن زن از گروه جنگ‌افروز و مهاجم بود. پرسشی در این ماجرا مطرح می شود و آن این است که طبق ضوابط و قوانین آن روز و امروز دیه آن زن و بچه‌اش بر عهده کیست و چه کسی باید آن را پرداخت کند؟

تعهدات حاکم اسلامی

در روایات آمده است که امیرمؤمنان علیه السلام دستور دادند دیه آن زن و بچه‌اش از بیت المال داده شود. این تعامل و رفتار حضرت در تاریخ مانندی ندارد. دشمنان بر ضد آن حضرت لشکرکشی کرده بودند و پس از شکست فرار کردند و یک یا چند نفر از آنان با این زن برخورد کرده و او را به زمین زدند و در نهایت زن به همراه بچه‌اش مردند.

مسلم این است که دشمن برای جنگ با امیرمؤمنان علیه السلام به میدان رفته بود و لذا امام در مسئله کشته شدن یک زن باردار مسئولیتی نداشت. اما اسلام دین رحمت و انسانیت است و آن حضرت نیز امام و پیشوای انسانیت بودند. آن زن در سرزمین تحت حکومت و فرمانروایی امام علی علیه السلام از دنیا رفته بود، لذا راهبر و امام مسلمانان خود را نسبت به این حادثه و کشته شدن یک زن باردار مسئول می دانستند.

راستی چنین دین انسانی و حاکم اسلامی چه اندازه به جهان معرفی شده و آیا مردم جهان از این دین و امام و پیشوای مسلمانان شناختی دارند و چیزی درباره تعامل و رفتار والا و فوق تصور و رحمانی این دین و فرمانروا و حاکمش شنیده‌اند؟

امیرمؤمنان علیه السلام روایات متعددی از رسول مکرم اسلام صلی الله علیه وآله نقل کرده‌اند که فرموده‌اند: «لاَ یُطَلُّ دَمُ اِمْرِئٍ مُسْلِمٍ؛ خون انسان مسلمان هدر نمی شود».

بر پایه این آموزه نبوی امیرمؤمنان علیه السلام خود را ملزم می دانستند که خون زن باردار را محترم شمرده و نگذارند هدر رود، هر چند در کوچه و به علت برخورد با عابر یا عابرانی سراسیمه و در حال فرار باشد. مانند همین ماجرا روایتی است که بر اساس آن و طی جریانی که در کوفه به وجود آمد شخصی در ازدحام جمعیت زیر دست و پا ماند و مرد. در آن هیاهو فردی مشخص و با هدف و برنامه قبلی مرتکب جنایت نشده بود، لذا امیرمؤمنان علیه السلام دیه او را از بیت المال دادند. در منابع روایتی و حدیثی آمده است که امام علیه السلام فرمودند: «وَاِلّا فَعَلَی اَلْإِمَامِ إِثْمُه؛ وگرنه خطا و گناه آن بر امام است».

امام علیه السلام با این عبارت مسئولیت قربانیان این گونه حوادث را بر گردن امام و پیشوای مسلمانان می دانستند؛ چراکه هر چند امام و پیشوا در کشته شدن فردی با این شرایط دخیل نبودند، اما این حادثه در حوزه حاکمیت او رخ داده بود.

فضیلتی دیگر

طبق روایاتی که در منابع حدیثی آمده است، از دیگر ویژگی حکومت نبوی و علوی این بود که اگر کسی بدهی و وامی بر عهده می داشت و قبل از دادن آن از دنیا می رفت و وارث و یا مالی از خود برجای نمی نهاد تا قرض او را ادا کنند، امام مسلمین باید بدهی او را ادا کند. در همین معنا و در روایت مرتبط با موضوع تصریح شده است که اگر امام مسلمین بدهی متوفای بدهکار را که ارث و ترکه‌ای از خود برجای نگذاشته ندهد، مرتکب گناه شده است.

این سخن امیرمؤمنان علیه السلام ریشه در آموزه‌ها و تعالیم رسول خدا صلی الله علیه وآله دارد که در منابع حدیثی همه طوایف و مذاهب اسلامی نقل شده است. به عنوان مثال از پیامبر خدا صلی الله علیه وآله نقل شده است که فرموده‌اند: «مَنْ مَاتَ وَتَرَکَ دَیْناً أَوْ ضِیَاعاً فإلَیَّ وَفَعَلَیَّ ؛ هرکس از دنیا برود و بدهی و فرزند و خانواده‌ای بر جای نهد نزد من بیایند و به عهده من است».

رسول خدا صلی الله علیه وآله مکرراً با این سخن خود مسئله را برای مردم بیان کردند تا اگر کسی بدهکار از دنیا برود و خانواده او مال و پولی برای ادای بدهی نداشته باشند، به زحمت و رنج مضاعف گرفتار نشوند و افزون بر مصیبت از دست دادن سرپرست خود با مصیبت فقر روبرو نشوند. امیرمؤمنان علیه السلام دست‌پروده مکتب درخشان و نورانی رسول خدا صلی الله علیه وآله بودند و در سیره حکومتی خود سیره و منش آن حضرت را الگو قرار دادند و دنبال می کردند. اسلام و آموزه‌هایش سراسر درخشندگی و شفافیت و زیبایی است که از حد فزون است، ولی متأسفانه و دردمندانه در کشورهای اسلامی نمونه و ظهور ندارد و به آن ها عمل نمی شود.

تکدی‌گری در جامعه اسلامی جایگاهی ندارد

از جمله صحنه های بی‌نظیر صدر اسلام و در روزگار حکومت امیرمؤمنان علیه السلام داستانی است که بیان آن ضرورت دارد و روشنگر است.

موضوع از این قرار است که روزی رئیس حکومت گسترده اسلام، حضرت امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام با اصحاب از جایی می گذشتند. در آن جا پیرمردی فرتوت را دیدند که اظهار نیازمندی و از مردم درخواست کمک می کرد. امیرمؤمنان علیه السلام از همراهان پرسیدند: «ما هذا؛ این پدیده چیست؟».

امام علیه السلام از کیستی آن شخص نپرسیدند، بلکه از چیستی و شرایطی که او را به کمک خواستن واداشته است سؤال کردند. این شیوه پرسش امام از آن حکایت دارد که در سرزمین و گستره اسلامی، افراد مسلمان باشند یا غیر مسلمان نباید وضعیتی این‌گونه داشته باشند.

همراهان آن حضرت گفتند: «او انسانی فقیر و مستمند است که قدرت کارکردن ندارد و در تأمین مخارج زندگی خود ناتوان است، لذا از مردم درخواست کمک می کند و البته مسلمان نیست».

امام علیه السلام گلایه کردند و فرمودند: «اِسْتَعْمَلْتُمُوهُ حَتَّی إِذَا کَبِرَ وَعَجَزَ مَنَعْتُمُوهُ؛ شگفتا در جوانی او را به کار می گماردید و چون پیر و ناتوان شد او را وانهادید و محروم و نیازمند رهایش کردید!».

آن حضرت نپسندید که یک غیر مسلمان را به کار گمارده و از توان و نیروی جوانی‌اش در قبال مزد بهره ببرند، اما زمانی که دچار پیری و ناتوانی شده است به حال خود رهایش کنند و او ناچار شود دست نیاز به سوی مردم دراز کرده و از این طریق شکم خود را سیر کند. آن گاه دستور دادند از بیت المال نیازش را تأمین کنند که تا آخر عمر گذران روزگار کند و از درخواست کمک بی‌نیاز شود.

جای خالی تبلیغات

در کشورهای اسلامی این موضوع نه تنها در عمل دیده نمی شود، در کار تبلیغاتی و رسانه‌ای نیز جایی ندارد. اگر این فضائل و والایی ها در دنیا عملی و مطرح شود، حتماً کمتر کسی پیدا می شود که مسلمان نشود. البته مسائل و مطالبی به نام اسلام در دنیا مطرح می شود که اسلام بنی امیه و بنی عباس و سراسر زشتی و نادرستی است. امیرمؤمنان علیه السلام زیبایی های اسلامی را در عرصه نظامی و جنگ و در زمینه صلح و کشورداری به نمایش گذاشتند که باید در جهان مطرح شود و وظیفه همگان است. امروزه که من فیه الکفایه

[کسی که توانایی کامل برای تبلیغ داشته باشد] وجود ندارد، رساندن اسلام اصیل به مردم جهان واجب عینی است و همگان در این راه باید بکوشند. این والایی ها و فضیلت ها را باید بارها و بارها گفت تا اتمام حجت شود و کسی از آن بی‌خبر و بی‌اطلاع نماند تا در روز قیامت افراد توانمند در امر تبلیغ مقصر نباشند.

امیدوارم به مدد و توفیق خدای عزوجل همگان از عهده این وظیفه سنگین سرافراز برآیند.

 

وصلی الله علی محمد وآله الطاهرین