در روز دوشنبه ۲۷ ذی القعده ۱۴۴۳ق (۶ تیر ۱۴۰۱) یکی دیگر از سلسله نشست های علمی روزانه مرجع عالیقدر آیت الله العظمی سید صادق حسینی شیرازی دام ظله با علما، فضلا و عموم مؤمنان در بیت مرجعیت شهر مقدس قم برگزار شد.

مشروح مطالب مطرح شده در این نشست به شرح زیر است:

سؤال: ملاک کثیر السفر چیست؟

جواب: عنوان کثیر السفر در ادله وارد نشده، بلکه تعبیر فقهاست. آنچه که در ادله وارد شده دو چیز است: 1. من عمله السفر 2. من عمله فی السفر.

اما ملاک کثیر السفر طبق روایت خاص که مورد عمل فقها است و شاید اجماعی هم باشد، این است که غالباً ده روز در یک جا نماند و اگر اتفاقاً ده روز یا بیشتر در جایی ماند، اولین سفری که بعد از آن مدت می رود، نمازش قصر است و بعضی از فقها از جمله بعض من عاصرنا هم تصریح کرده اند که من عمله فی السفر باید آن عمل کسب باشد، اما اگر به جهت غیرکسب مثلاً زیارت زیاد سفر می کند، حکم کثیر السفر را ندارد. لکن به نظر می رسد فرقی نداشته باشد که عملش کسب باشد یا غیر آن.

سؤال: فرق اماره و اصل چیست؟

جواب: اگر از دلیل استفاده شود که شک موضوع است، فقها از آن تعبیر به اصل عملی کرده اند، و اگر از دلیل استفاده شود که شک ظرف است، فقها آن را اماره نام گذاشته اند و گاهی هم تعبیر به قاعده کرده اند. حال چه اصل عملی باشد و چه اماره مانند: قاعده ید و قاعده استصحاب و این اصطلاحات را فقها برای تسهیل در بیان قرار داده اند و تمامی آن ها یا از آیات و یا از روایات استفاده شده است.

سؤال: از میرزای نائینی نقل شده که فرمودند فرق قواعد اصولیه و قواعد فقهیه در این است که قواعد اصولیه استنباط و قواعد فقهیه تطبیق است آیا این کلام تام است؟

جواب: به نظر می رسد که هر دو استنباط باشد و فرقی که بین این دو است این است که قواعد فقهیه غالباً مختص به بعضی از ابواب فقه است و قواعد اصولیه مختص به یک باب نیست، بلکه در جمیع ابواب فقه جاری است.

سؤال: آیا قاعده لا تعاد خاص به نماز است؟

جواب: بلی.

سؤال: آیا نیت و تکبیرة الاحرام جزو حدیث لاتعاد است.

جواب: خیر حدیث لا تعاد فقط پنج مورد را ذکر فرموده که عبارتند از طهور، قبله، وقت، رکوع و سجود. نیت و تکبیرة الاحرام را هم فقها اضافه کردند که نسبت به نیت مسلم است و نسبت به تکبیر هم مشهور است.

سؤال: بر طبق قاعده تسامح فتوا به استحباب می شود داد؟

جواب: مشهور فقها فرموده اند که از اخبار من بلغ که عمده دلیل قاعده تسامح است استفاده استحباب می شود. بله؛ مجموعه ای از فقها هم از این روایت استحباب را استفاده نکرده و فرموده اند این روایت بر مجرد ثواب دلالت دارد.

سؤال: آیا ولی می تواند از مال صبی او را به حج برد؟

جواب: در صورتی جایز است که با مال صبی او را به حج ببرد که به مصلحت صبی باشد.

سؤال: چنانچه نائب در حج عملی را انجام بدهد که موجب کفاره باشد، آیا این کفاره بر نائب است یا منوب عنه؟

جواب: این مسأله در عروه مطرح شده است و ظاهراً غالباً فرموده اند که بر خود نایب است، مگر اینکه نایب شرط کرده باشد که کفاره بر خود منوب عنه است و چنانچه منوب عنه میت باشد و او وصیت کرده باشد به حج و گفته باشد که اگر کفاره ای بر ذمه نایب آمد از مال من بدهید، در این صورت کفاره از ثلث مال میت حساب می شود.

سؤال: آیا قصد ده روز نسبت به مسافر که او را در حکم مقیم قرار می دهد ده روز دقی است یا عرفی؟

جواب: غالباً فقها گفته اند دقی است یا ده تا از طلوع فجر تا مغرب و نه شب بین آن را باید بماند و یا اگر ملفق است ده تا بیست و چهار ساعت باید حساب کند وعلت اینکه فقها دقی دانسته اند این است که گفته اند عرف مرجع در مفاهیم است نه مصادیق، زیرا عرف در تطبیق مصادیق مسامحه می کند، لکن قبلاً بیان شد که این کلام به نحو مطلق تام نیست و به نظر می رسد عرف چنانچه مرجع در مفاهیم است، مرجع در مصادیق نیز هست. بله؛ چنانچه عرف مسامحه کند، مسامحات عرفیه اعتبار ندارند، لکن گاهی عرف توسعه می دهد و توسعات عرفیه حجت است.